Teknik Tekstiller Nedir, Çeşitleri Nelerdir

Teknik tekstiller. 

Teknik tekstil, estetik ve dekoratif özelliklerinden ziyade, öncelikle teknik performansları ve fonksiyonel özellikleri için üretilen tekstil malzemeleri ve ürünleridir. Özel olarak tasarlanan, belirli bir özelliği yerine getirmek amacıyla kullanılan malzemelere teknik tekstil denilmektedir. Teknik tekstiller ileri teknoloji ile üretilen, katma değeri yüksek ürünlerdir. Kavram olarak çoğumuzun gündelik hayatın dışında gördüğü, ancak bugün inşaatlardan itfaiye elbiselerine, taşımacılıktan sağlığa kadar yaşantımızın her alanında yer alan teknik tekstillerin güncelliğini kaybeden eski tanımı "Koruyucu amaçlı olmayan giysilerin, ev tekstil ürünlerinin, döşemelik ve zemin kaplamalarının dışında kalan tekstil malzeme ve ürünleri" şeklindeydi. Teknik tekstillerin günümüzdeki tanımı ise, sayıları hızla artan tekstil ürünlerinin, hem performans ve dekoratif özelliklerini, hem de fonksiyonlarını bir araya getirici niteliklerinden yola çıkılarak, "Estetik veya dekoratif özelliklerinden ziyade, öncelikle teknik performansları ve fonksiyonel özellikleri için üretilen tekstil malzemesi ve ürünleri" olarak yapılmaktadır. Teknik tekstillerin üretilirken kullanılan ana ham maddeler, doğal lifler, viskoz rayonu, poliamid ve polyester, poliolefinler, yüksek performanslı lifler, cam lifleri ve seramik olarak sıralanabilir. 

Ürün Özellikleri 

Teknik Tekstillerin ürün özellikleri çok fazla olmakla beraber, bu özellikler dört ana grup altında sınıflandırılabilir. 

1-Mekaniksel Özellikler: Teknik tekstillerden beklenen mekaniksel özellikler üç gruba ayrılır: 

a) Mukavemet, 

b) Takviyelendirme, 

c) Elastikiyet, 

2-Değiştirme Özellikleri: Teknik Tekstiller gözenekli malzemeler olmaları nedeniyle belirli büyüklükteki partiküllerin yüzeyden geçmesine izin vermeleri, daha büyük partiküllerin geçişini engellemeleri, ısı iletim ve yalıtımı, elektrik iletim ve yalıtımı, gibi özellikleri sayesinde bir malzemenin durumunda değişiklik yapabilme özelliğine sahiptirler. Değiştirme özellikleri beş gruba ayrılır. 

a) Filtrasyon, 

b) İzolasyon ve İletkenlik, 

c) Drenaj, 

d) Su geçirmezlik, 

e) Emicilik, 

3- İnsan Sağlığı İle İlgili Özellikler 

Teknik tekstil malzemeleri, mikroorganizmalara karşı korunma, protez, ameliyat malzemeleri, dokulara uyumlu parçalar veya biyolojik olarak vücutta çözünebilen malzemeler olarak insan sağlığı açısından önemli olan bir çok alanda kullanılmaktadır. 

4- Koruma Özelliği 

Teknik Tekstillerin koruma işlemi çok çeşitlilik göstermektedir. Kullanılan tekstil malzemesi ile kullananların ısıl, mekaniksel ve radyolojik etkilerden korunması sağlanabilir. Başlıca koruma özellikleri; 

- Elektrik yalıtımı, 

- UV koruması, 

- NBC (nükleer, biyolojik ve kimyasal) koruması, 

- Fosforesan ve fluoresan özellik göstermesi, 

- Elektro-manyetik alanlardan koruma gibi özelliklerdir. 

Kullanım Alanları 

Teknik tekstil endüstrisinin faaliyet alanı, genellikle olduğundan daha küçük ve yeni bir alan gibi görülmektedir. Ancak, tekstil endüstrisi üretiminin ve son ürün tüketiminin % 40’ından fazlasını kapsayan teknik tekstiller tam olarak her yerdedir. Başımızın üstünde bir yerlerde bir çok yapıda çatı kaplamada izolasyon keçe tabakası olarak, ayağımızın altındaki polipropilen veya polyester tabana sahip halılarda, evimizde elektrik süpürgemizde, mutfak aspiratörümüzde veya havalandırma tertibatımızda bulunmaktadırlar. Mobilyalarda, artık yay yerine; elastikleştirilmiş dar dokuma bantlar, toksik gazlar çıkaran tehlikeli köpükler yerine; güç tutuşur dolgu ve astar kumaşları kullanılmaktadır. Perdelerdeki perde bantları, güneşliklerin çekme ipleri ve çift camlı pencerelerdeki kaplama şeritlerinin hepsi teknik tekstil ürünleridir. Diğer taraftan, bir otomobilde yaklaşık 13-14 kg tekstil ürünü bulunmaktadır ve bunlar sadece görünen yerlerde değil (araba halısı, döşemeler, tavan ve emniyet kemeri) aynı zamanda lastiklerde, su hortumlarında, fren hortumlarında ve kayışlarda da esnek takviye malzemesi olarak kullanılmaktadır. Karayollarının altında da jeotekstil ürünleri kullanılmaya başlanılmıştır, bu ürünler yolun temeli için sağlam bir yapı oluşturulmasına yardımcı olur veya yüzey çatlamasını önler. Jeotekstil ürünleri yolların, demiryollarının, nehirlerin toprak setlerinde dik eğimlerde kaymayı önlemek ve bazen yeni bitki örtüsünün tutunmasını sağlamak için kullanılmaktadır. Bunun yanında, golf sopaları, kayaklar, tenis raketleri ve balıkçı oltalarının hepsi elyaf bileşiklerinden yapılır. Tıpta teknik tekstillerin kullanımı; cerrahi pamuktan, genel temizleme ve emme uygulamaları için yün kullanımına kadar pek çok şekilde ortaya çıkmaktadır. Günlük giysilerde bile teknik tekstiller gerekli parçalar olarak bulunmaktadır. Tela, ince şekilde dağıtılan termoplastik polimer kaplama sayesinde, bağlandığı kumaşın şeklini korumasını ve şeklin sabit kalmasını sağlar. Ayakkabılar da astar ve iç taban gibi bir çok teknik tekstil ürünü içerir; bunlar ayakların temiz kalmasına yarayan parçalardır ve özellikle yüksek enerji kullanımı gerektiren spor aktivitelerinde kullanılan ayakkabılar da, yeni jenerasyon uzun ömürlü ve bakteri tutmayan elyaflardan yapılmaktadır. Bu şekilde teknik tekstillerin kullanım alanları uzayıp gitmektedir, neredeyse sonu yoktur ve hala kullanım alanları genişlemektedir. Teknik tekstillerin tanımı konusunda en fazla kabul gören tanımlama "The Textile Institute" tarafından yapılan tanımlamadır. Söz konusu kurum tarafından yayınlanan "Textile Terms and Definitions" adlı yayında teknik tekstiller, estetik veya dekoratif özelliklerinden ziyade, esasen sahip oldukları teknik ve performans özellikleri için imal edilen tekstil malzemeleri ve ürünleri olarak tanımlanmaktadır. Teknik tekstillerin faaliyet alanlarının sınıflandırılmasında da bir çok şema ortaya konulmaktadır. Bu konuda, teknik tekstil endüstrisinin en büyük vitrini olan Techtextil Fuarı (Almanya’da Frankfurt ve Japonya Osaka'da 1980’li yıllardan beri iki yılda bir organize edilmektedir) Teknik tekstillerin son kullanım alanlarına göre sınıflandırılması konusunda en kapsamlı ve kabul görmüş çalışma Alman fuar organizatörü Messe Frankfurt tarafından yapılmıştır. Adı geçen firma tarafından son kullanıma yönelik olarak yapılan sınıflandırmada teknik tekstiller 12 ana gruba ayrılmıştır. 

Teknik tekstillerin 12 ana uygulama alanı: 

1. Zirai tekstiller (Agrotech): Tarım, bahçecilik ve ormancılık, 

2. Yapı tekstilleri (Buildtech): Bina ve inşaat, 

3. Teknik giysiler (Clothtech): Ayakkabı ve giysilerin teknik bileşenleri, 

4. Jeotekstiller (Geotech): Jeotekstiller ve inşaat mühendisliği, 

5. Ev tekstilleri (Hometech): Mobilya, döşemelik ve yer kaplamalarının bileşenleri, 

6. Endüstriyel tekstiller (Indutech): Filtrasyon, temizleme ve diğer endüstriyel kullanımlar, 

7. Tıbbi tekstiller (Medtech): Hijyen ve tıbbi kullanımlar, 

8. Otomotiv tekstilleri (Mobiltech): Otomobiller, gemiler, demir yolları ve roketler, 

9. Ekolojik tekstiller (Oekotech): Çevre koruması uygulamaları, 

10. Ambalaj tekstilleri (Packtech): Ambalajlama, 

11. Koruma tekstilleri (Protech): Kişisel korunma ve mülkiyet koruması, 

12. Sportif tekstiller (Sporttech): Spor ve boş zaman uygulamaları. 

Agrotech (tarım, su ürünleri, bahçecilik ve ormancılık) 

Geçmişten bugüne kadar tekstiller, gıda üretiminde, balıkçılık endüstrisinde (ağ, halat ve misina yapımında), tarım ve bahçecilik uygulamalarında (örtme, koruma ve ambalajlama amaçlı) geniş çaplı olarak kullanılmışlardır. Bu sektörde teknik tekstillere olan ihtiyaç az görünse de, gelecekte klasik tekstillerin yerine hafif, daha uzun ömürlü teknik tekstillerin (sentetiklerin özellikle de polipropilenlerin) kullanılacağı tahmin edilmektedir. Bununla birlikte deniz balıkçılığı da teknik tekstil sektörü ile ilişkisi giderek büyüyen bir endüstri kolu haline gelmiştir. Özellikle HMPE gibi yüksek performanslı lifler, hafif ve çok yüksek mukavemetli misinalar ve ağlar balıkçılık endüstrisine giren bazı teknik tekstil ürünleridir. 

Buildtech (bina ve konstrüksiyon) 

Teknik tekstillerin inşaat ve mimari uygulamalarda kullanılması, hafif olmalarının yanı sıra dayanım, elastikiyet ve esneklik avantajları sunmakta ve özellikle yapıların geliştirilmesine yardımcı olmaktadır. Bu ürünler, sabit yapılarda klasik malzemelerin yerine veya tamamlayıcısı olarak da yaygın şekilde kullanılmaktadırlar. Teknik tekstillerden, konstrüksiyon çalışmaları sırasında, emniyet ağları, kaldırma ve germe halatları ve tedavi amaçlı esnek örme ürünleri gibi farklı kullanım alanlarında geniş çapta yararlanılmaktadır. Konstrüksiyonda teknik tekstiller için potansiyel kullanım alanları ise hemen hemen sınırsızdır. Diğer taraftan çadırlar, tenteler ve güneşlikler gibi ürünler önceleri ağır pamuklardan yapılırken, şimdi daha hafif, mukavemetli, çürümeye, güneş ışınlarına ve hava etkilerine dayanıklı sentetik malzemelerden yapılmaktadır. Bununla birlikte yeni uygulama alanı bulan bir kategori olan "mimari membranlar" ise spor stadyumları, fuar merkezleri ve diğer modern binalar gibi yarı saydam konstrüksiyonlarda göze çarpmaya başlamıştır. 

Clothtech (ayak giyecekleri ve giysi) 

Clothtech uygulamasına dahil olan birçok teknik tekstil ürünü (astar, dikiş ipliği, vatka ve fiberfill gibi) giysi üretiminde kullanılmakta olup, bunların üretimi için yüksek düzeyde ürün mühendisliği gerekmektedir. Büyük oranda yeni "yüksek performans" giysi kumaşları ve aynı zamanda fibrefill şirketleri tarafından daha iyi performansa sahip ürünlerin geliştirilmesi nedeniyle, sektörün gelişimi sürekli olarak artmaktadır. 

Geotech (jeotekstiller ve inşaat mühendisliği) 

Techtextil araştırmasının yapıldığı süre boyunca jeotekstiller, 12 ana uygulama alanı içinde yer alan bölümlere göre en hızlı büyüyen sektör olmuştur. Jeotekstillerin kullanımı özellikle gelişmiş bölgelerde, özellikle Kuzey Amerika'da yaygınlaşmaya başlasa da diğer bölgelerde de dikkate değer bir büyüme göstermiştir. Gelişmekte olan ülkelerde ana altyapı projeleri yüksek miktarda jeotekstil tüketme potansiyelini göstermiştir ve bu durum bu ürünlerin imalat kapasitelerinin artmasını hızlandırmıştır. 

Hometech (mobilya teknik komponent, ev tekstil, ve yer döşemelikleri) 

Ev tekstili ve mefruşatı üretiminde çok büyük miktarda elyaf tüketilmektedir. Bu sektör her ne kadar doğal elyafların üstünlüğüne sahipse de, sentetikler pazar paylarını hızlı şekilde arttırmaktadırlar. Bir yandan teknik tekstiller doğal elyafların yerine geçmeye devam ederken, sentetik ürünlere olan talep de artmaktadır. Tüm ev tekstili endüstrisinde yüksek düzeyde geç tutuşur elyaf ve kumaşlar artan şekilde kullanılmaktadır. 

Indutech (filtrasyon, taşıma, temizleme ve diğer endüstriyel kullanımlar) 

Teknik tekstiller, endüstride yaygın şekilde kullanılmaktadır. Özellikle doğrudan endüstriyel proseslerde kullanılan filtreler, taşıma bandları ve aşındırma bandları, baskılı devre plaketleri, contalar ve sızdırmazlık elemanları ve diğer endüstriyel ekipmanlar gibi ürünlerde teknik tekstiller yoğun şekilde yer almaktadır. 

Medtech (hijyenik ve tıbbi uygulamalar) 

Tıbbi tekstiller ve bununla ilgili olan bakım ve hijyen sektörü tekstil endüstrisinin önemli ve büyüyen bir alanıdır. Büyüme hem tekstil teknolojisindeki hem de tıbbi yöntemlerdeki sürekli ilerleme ve yenilikler sayesinde olmaktadır. Bu tekstillerin en geniş kullanım alanları ıslak mendiller, çocuk bezleri ve yetişkinler için sağlık ve bakım ürünleri gibi hijyen uygulamalarıdır. Ayrıca, ameliyat giysi takımları ve örtüleri, sterilizasyon paketleri, pansuman sargıları, yapay kemik bağları, sentetik damarlar ve deriler, diyaliz makineleri için içi boş lifler vb. sağlık ürünleri de bu bölümde yer almaktadır. 

Packtech (paketleme) 

Ambalajlama, tekstiller için uzun süreden beri yapılan bir uygulamadır. Her ne kadar jüt ve pamuk gibi doğal elyaflardan yapılan çuvallar ve torbalar hala yaygın şekilde kullanılıyorsa da, modern sentetik elyaflar (özellikle polipropilen) endüstrileşmiş pazarlarda doğal malzemelerin yerini büyük oranda almıştır. Paketleme piyasasının hızla büyüyen bir çok bölümünde, özellikle gıda endüstrisinde, bir çok sarma ve koruma uygulamalarında hafif ağırlıklı nonwoven gibi teknik tekstiller kullanılmaktadır. Çay ve kahve poşetlerinde ıslak serimli nonwoven ürünleri tercih edilmektedir. Etler, sebzeler ve meyveler, sıvıların emilmesi için nonwoven aralarla paketlenmektedir. Ayrıca, örme tekstil ürünleri de tüketici ambalajlarında büyüyen bir kullanım alanına sahiptir. 

Oekotech (çevre koruma) 

Oekotech’in alanı çevre koruma uygulamalarında kullanılan tekstilleri içerir. Endüstriyel tekstiller, jeotekstiller ve tarımsal tekstiller dahil olmak üzere farklı bir çok alan ile çakışmasına rağmen bu tip tekstiller henüz çok net tanımlanabilmiş değildir. Bu gruba giren tekstiller endüstriyel tozların filtrasyonu (Indutech), toprak erozyonun önlenmesi ve toksik atık çöplerinin örtülmesi (Geotech) ile yapıların termal yalıtımı (Buildtech) gibi bazı son kullanım alanları ile çakışmaktadır. Her ne kadar Oekotech teknik tekstiller içinde en hızlı büyüyen uygulamalardan birisi haline geldiyse de, hacim ve değer açısından halen küçüklüğünü korumaktadır. 

Protech (personel ve eşya koruma) 

Kişisel koruyucu giysi üretiminde teknik tekstil kullanımı, jeotekstillerden sonra en fazla ve en istikrarlı büyüme gösteren alandır. Endüstriyel koruyucu giysi üretiminde işçinin güvenliği için yükselen standartlar ile birlikte bu ürünlere talebin artması beklenmektedir. Bu tür teknik tekstiller, bıçakla yaralanma ve patlamalar, yangın, aşırı sıcaklık, zarar verici tozlar ve partiküller, nükleer, biyolojik ve kimyasal tehlikeler, yüksek voltaj ve statik elektrik, kötü hava, aşırı soğuk gibi etkilerden korunma vb. fonksiyonlarını içermektedir. Ayrıca, insanların olduğu kadar hassas cihazların ve proseslerin de korunmaya ihtiyacı bulunmaktadır. Bu nedenle, temiz oda giysisi gerektiren, elektronik ve eczacılık dahil olmak üzere bir çok endüstri için de bu tekstil ürünleri büyük önem arz etmektedir. 

Mobiltech (otomobiller, deniz taşımacılığı, demiryolları ve uzay) 

Taşımacılık sektörü otomobillerde, ticari araçlarda, trenlerde, botlarda ve hava taşıtlarında kullanılan tekstiller teknik tekstiller için en değerli pazarı oluşturmaktadır. Toplam teknik tekstiller pazarının yaklaşık %20'sine karşılık gelen bu alandaki ürünler yer ve koltuk döşemeleri, otomobil lastiği, kayış ve hortum takviyeleri, emniyet kemerleri ve hava yastıkları, otomotiv gövdeleri için kompozit takviyeler, sivil ve askeri uçak gövdeleri, kullanılmaktadır. 

Sporttech (spor ve serbest zaman) 

Aktif spora dünya genelinde ilginin ve katılımın artması, spor malzemelerinde tekstil ürünleri tüketiminin hızlı şekilde artmasına neden olmuştur (özellikle pamuk gibi klasik kumaşların yerini büyük oranda alan sentetik elyaf ve kaplama formları gibi). Son kullanıcı konforunun, güvenliğinin ve performansının yüksek düzeyde olması için sürekli olarak yapılan çalışmalar, global bazda ürün promosyonu ile desteklenen daha yüksek fiyatlı, markalı özel elyafların ve diğer malzemelerin kullanımını teşvik etmektedir. 

Teknik tekstillerin 12 grupta toplanan bu kullanım alanlarının ayrıntıları son derece geniştir. Ayrıca, her geçen gün yeni kullanım alanları bu listeye eklenmektedir ve yeni teknik tekstil ürünleri geliştirilmektedir. Tekstil ve hazır giyim ürünleri başlangıçta sadece örtünme, barınma ve dekorasyon amacıyla kullanılır iken, günümüzde giysiler, havadaki ısı değişikliklerine göre vücuda sıcaklık veya serinlik hissi verebilmekte, bazı giysiler 24 saat boyunca nabız, tansiyon, kalp atışı gibi yaklaşık 30 hayati göstergeyi doktora veya sağlık merkezine gitmeye gerek kalmadan ölçebilmekte ve bunları ilgili yerlere aktarabilmektedir. Ayrıca ter tutmayan, nefes alabilen ve yanmaz kumaşlar, mobil uygulamalarla birleştirilerek müzik dinlemeye ve iletişim kurmaya olanak sağlayan ve stresi azaltan giysiler, uyumak üzere olan sürücüleri uyaran araba koltukları, kalp atışlarını dinleyen yatak çarşafları, oda sıcaklığına göre renk değiştiren dokumalar, çelikten 15 kat daha dayanıklı elyaflar gibi çok sayıda yenilikçi ürün geliştirilmiştir. Bu ürünlerin bir kısmının ticareti yapılırken, bir kısmı henüz deneme üretimi aşamasındadır. Teknik tekstil sektörü, son yıllarda kaydettiği büyüme oranıyla, tekstil ve konfeksiyon sanayinin önemli bir bölümünü oluşturmaya başlamıştır. Sektör, tekstil endüstrisinin en dinamik ve en ümit verici alanı olarak görülmektedir. Gün geçtikçe bu alanda yeni ürünler, yeni süreçler, yeni malzemeler üretilerek pazara sunulmaktadır ve ürünlerin kullanım alanı itibarıyla çok geniş olan bir sektördür. Teknik tekstiller yeni ürünlerin keşfi, yeni ihtiyaçları karşılaması ve geleneksel ürün ve malzemelerin yerine ikame edilmesi nedeniyle, büyük potansiyel arz etmektedir. Bu pazarın gerek toplamda gerekse de kullanım alanlarına göre alt gruplar itibarıyla geleneksel tekstil ürünlerinden daha fazla büyümesi beklenmektedir. Sektörün gelişimi inşaat, taşıt araçları, diğer imalat sanayi, tarım ve sağlık alanındaki gelişmelere ve bu sektörlerin ihtiyaçlarına bağlıdır. Teknik tekstillerin önemindeki artış, genelde yapay elyaftaki gelişmelerle yakından bağlantılıdır. Dolayısıyla pazar, özellikle dayanıklılığı ve performansı yüksek sentetik elyafların kullanıma elverişliliği ile büyümektedir.