Krablama Nedir

Krablama (Alm. Krabben, Fr. fixage à mouillé, İng. crabbing), yünlü kumaş sargılarının sıcak su içerisinde işleme sokularak kumaşta kat yerleri ile kırışıkların giderilmesi ve kumaşın daha sonra göreceği yaş işlemlere karşı daha az hassas duruma getirilmesi için yapılan bir sabitleme işlemidir. 

Krablama İşleminin Amacı 

Yünlü kumaşlarla yapılan terbiye işlemleri sırasında kumaşta oluşabilecek kırıklar çok önem taşır. Bu kırıklara önceden engel olabilmek ve oluşan kırıkları düzeltmek amacıyla krablama (kaynatma) işlemi yapılır. Krablama işlemi ham hâldeki kumaşlara ve işlem görmüş kumaşlara yapılabilir. Ham kumaşlarda yapılan krablamada kumaştaki gerginlikler giderilerek boyutlar sabitlenir, bir anlamda kumaş önceden fikse edilmiş olur. İşlem görmüş kumaşlarda ise hem kırık ve kırışıklıklar düzeltilir hem de kumaş boyutları sabitlenmiş olur. 

Krablamaya Etki Eden Faktörler 

Sıcaklık: Krablama genellikle krablama banyosu 95 °C civarında iken yapılır. Ancak krablanan kumaşın özelliklerine bağlı olarak sıcaklığın değişkenlik göstermesi gerekir. Renkli ve yıkanmamış kumaşlarda krablama sıcaklığı nispeten düşük tutulmalıdır. Beyaz ve yıkanmış kumaşlarda da yüksek olmalıdır. Renkli kumaşlarda yüksek sıcaklıklara çıkıldığında boya verme riski mevcuttur. Yıkanmamış kumaşlarda ise kirlerin ve yağların pişerek kumaşa nüfuz etmesi ve daha sonraki yıkamalarda temizlenmeyi zorlaştırması söz konusudur. Beyaz ve yıkanmış kumaşlarda bu tehlikeler olmadığından daha yüksek sıcaklıklara çıkılması krablama etkisini artırarak işlemin amacına uygun olmasını sağlar. İyi bir krablama için renkli ve yıkanmamış mamullerde 30-50 °C’de yaklaşık 2 dakika, beyaz ve yıkanmış mamullerde 95 °C’de yaklaşık 2 dakika krablama yapılır. 

Krablama flottesi: Krablama nötr veya hafif alkali ortamda daha iyi yapılır. Ancak krablama flottesine kırık (krep) önleyici madde ilave etmek krablama sırasında oluşabilecek krepleşmeleri önlemek için gereklidir. 

Basınç: Krab makinesinde ana tamburun üzerinden taşıyıcı bant ile geçen kumaş, burada bir basınç ile karşılaşır. Ayrıca diskontinü (kesikli) olarak yapılan krablamada sargıların basıncı da söz konusudur. Her iki yöntemde de kumaş üzerine uygulanacak basıncın düzgünlüğü fiksenin düzgünlüğünü direkt olarak etkileyecektir. Meydana gelecek basınç farklılıkları fikseyi farklı yapacağından daha sonraki işlemlerde düzeltilmesi zor hatalara sebep olur. 

Şok soğutma: Krablanmış olan kumaşın kazanmış olduğu formu ani bir soğutmayla sabitleştirmek gerekir. Ancak özel kumaşlarda (bilardo masası çuhası) bir tahta silindire sarılarak yavaşça soğuması istenir. Şok soğutma soğuk suya daldırılarak veya soğuk silindirden geçirilerek yapılır. 

Krablama makineleri iki şekilde incelenebilir: Birincisi kesikli çalışan krablama makineleri, ikincisi ise kontinü krablama makineleridir. Kesikli çalışan krablama makineleri günümüzde sık rastlanan makineler değildir. Yerlerini kontinü krablama makinelerine bırakmışlardır. Kesikli çalışan krablama makinelerinde kumaşlar bir çift silindirin bulunduğu makinede üstteki silindirin baskısıyla alttaki silindire sarılır. Bu şekilde sıcak suyun içerisinde 30-60 dakika döndürüldükten sonra tekrar çözülüp önceden içe gelen uç dışa gelecek şekilde yeniden sarılır. Bu şekilde 15 dakika dönen kumaşlar işlem bittiğinde soğuk su bulunan bir tekneden geçirilerek soğutulur. Yukarıda da anlatıldığı gibi uzun süreli, zahmetli ve fazla işçilik gerektiren bu makineler, daha az işçilik gerektiren kontinü krablama makineleri çıktıktan sonra önemlerini kaybetmişlerdir. Kontinü krablama makinelerinde kumaş enine açık bir şekilde makineye girer. Makinede önce sıcak su bulunan tekneden geçen kumaş daha sonra ana tambura gelir. Ana tambur buharla ısıtılır. Ana tamburun etrafını sarmış olan lastik bant ile tamburun arasına giren kumaş, makine içerisinde tamburla birlikte bir tur atarak makineden çıkar, soğutma kısmına geçer. Kumaş tamburla birlikte dönerken lastik bant tarafından basınca uğrayarak fikse olma esnasında istenilen basınçla yol alır. Tamburun sıcaklığı suyun sıcaklığından daha fazladır. Lastik ile tambur arasında kalan kumaşın üzerindeki su yüksek sıcaklık nedeniyle buharlaşır. Ancak bu buharlaşma sıkışık ve kapalı bir ortamda gerçekleştiği için su buharı uçup gitmez, bu nedenle kumaş üzerinde fikse etkisini artırır. Tambur sıcaklığı renkli ve yıkanmamış mamullerde 110 °C, beyaz ve yıkanmış mamullerde ise 140 °C civarındadır. Soğutma suyu ise oda sıcaklığındadır. 

Krablamanın Mamule Kazandırdığı Özellikler 

Krablama işlemi, yünlü kumaşların sıcak su ile işlem gördükten sonra soğutulması esasına dayanmaktadır. Sıcak su ile karşılaşan yünlü kumaşta lifler şişmekte ve hacim kazanmaktadır. Bu hacimli hâliyle kumaşın daha yumuşak ve dolgun bir tutum kazanması sağlanmaktadır. Kumaş tutumundaki bu değişiklik ayrıca kumaşın daha düzgün bir yüzey kazanmasını da sağlar. Bu düzgünlük nedeniyle kumaş daha canlı daha parlak bir görünüm kazanır. Yıkanmamış ve dinklenmemiş olan kumaşlardan yıkama sırasında ve yaş işlemlerde kırık riski yüksek olanların mutlaka krablanması gerekir. Krablama sırasında kumaşın şekil değiştirme isteği en aza indirildiğinden yıkamada ve dinkte olabilecek kırılma ve kırışma da en aza inmiş olur. Yıkanmış, dinklenmiş ve diğer yaş işlemleri görmüş kumaşlarda işlemler sırasında oluşmuş olan kırık ve kırışıklıkları gidermek için de krablama işlemi yapılabilir. Sıcak su ile gevşetilmiş kumaş, krablama makinesinde uygun şekilde basınçla karşılaşarak düzgünleşir ve hemen sonrasında yapılan soğutmayla da bu düzgünlük kalıcı hâle getirilir. Krablama sırasında kumaştaki keçeleşme özelliği azalacağından yüksek yüzdelerde dinklenecek kumaşların krablanmadan önce dinklenmesi gerekir. Aksi takdirde istenilen yoğunlukta dinkleme yapmak mümkün olmaz.