Dokuma Kumaş Analizi, Dokuma Kumaş Analizi Aşamaları

Dokuma kumaşlar, atkı ve çözgülerine ayrılarak analiz edilir. 

Kumaşın üretim işlemine geçilmeden önce; örnek kumaşın tasarlanması veya müşteri tarafından gönderilen mevcut bir numune kumaşın analizi yapılarak, istenen kumaşın dokunabilmesi için ihtiyaç duyulan çeşitli verilerin bulunması gerekir. Kumaşın analizinde amaç numune kumaşın aynısını ya da ona en yakın özelliklere sahip kumaş üretimi için gereken bilgilere ulaşmaktır. Analiz işlemi çeşitli aşamalardan oluşur. Kumaş analizinde sırasıyla şu yollar izlenir: 

1-) Kumaşın tersinin ve yüzünün bulunması 

- Kumaşın cinsinden atkı ve çözgü yönleri ve örgüsü biliniyorsa, kapanmalar hangi taraftaysa o taraf yüzdür. 

- Çözgü ve atkı farklı iplik ve elyaftan yapılmışsa değerli ipliğin örgü yaptığı taraf kumaşı yüzüdür. 

- Dimi örgülü kumaşlarda kumaşın yüz tarafında çizgi olarak hatlar belirgindir. Bunlar kenara göre belirli bir açı yaparak sağa veya sola doğru gider (diminin z veya s oluşuna göre). 

- Apre işlemi görmüş kumaşlarda, kumaş yüzü temizlenmiş veya yakılmış olduğundan düzgündür. 

- Desenli kumaşlarda desenin basıldığı kumaş desenin yüzüdür. 

- Düz boyalı kumaşlarda kumaşın yüz tarafı yeniyken parlaktır. 

- Kumaşta havlı yüzeyler genellikle ön yüzdedir. Flanel, pazen gibi kumaşlarda ten kısmı şardonlu baskılı kısım tüysüzdür; ancak divitinde her iki yüzey şardonludur. (zımpara 1 mm civarı, şardon 1 mm’den kalın) 

Kumaş numunesi örneği kesilir, örnek alandaki atkı ve çözgü sıklığı bulunur. 

2-) Kumaşın çözgü ve atkı yönünün belirlenmesi 

- Kumaşın kenarı görülüyorsa kenara paralel iplikler çözgüdür. 

- Çözgü ipliklerinin bükümleri atkıdan daha fazladır, bu yüzden daha sert tutumludurlar. 

- Çözgü iplikleri atkı ipliklerine göre daha ince daha sık olarak görünürler. 

- Katlı büküm (dublaj) yapılmış iplikler genellikle çözgüde kullanılırlar. 

- Hem atkı hem de çözgüde katlı bükümlü iplik kullanılmışsa ince ve dayanıklı olan çözgüdür. 

- Pamuk ve yün iplikleri çözgüde ve atkıda ayrı ayrı kullanılmışsa çözgü pamuk, atkı yündür. 

3-) İplik numarası ve büküm yönü saptanması 

İplik numarası ve ipliğe verilen büküm miktarı ve büküm yönü (z büküm veya s büküm), kumaşın gramaj, tuşe, incelik gibi pek değerini etkilediği için önemlidir. 

Büküm yönünün tayin edilmesi. 

4-) İpliği meydana getiren lifin bulunması 

Kumaşta kullanılan iplik türü, çeşitli yöntemlerle (yakma, kimyasal vb) belirlenir. Kumaş tek bir tür liften üretilebildiği gibi karışım yapılmış, farklı türde lifleri içeren bir yapıya da sahip olabilir. Bu neden birden çok test yapmak gerebilir. 

5-) Kumaş örgüsünü bulup, gerekirse resmini (örgü deseni) yapmak 

Bir cımbız yardımı ile iplikler sıra ile sola çekilerek bir kurşun kalemle kesişmeler kareli kağıda geçirilir. Çözgü ipliğinin üstte olduğu kesişme noktalarına, kağıt üzerinde çapraz işareti konularak ilk çözgü ipliğinin yaptığı kesişme düzeni atkı yönünde tekrar edinceye kadar bu işleme devam edilir. Bu işlemler sırasında renkli veya değişik özellikte ipliklerde belirtilerek çözgü planı yaparken kolaylık sağlanır. Daha sonra da kareli kağıt üzerinde örgünün çözgü yönündeki tekrar noktası saptanır. 

Kumaştaki çözgü ve atkı iplikleri örgü desenini bulmak için kareli kağıt üzerine işaretlenir. 

6-) Çözgü ve atkı sıklıklarının belirlenmesi 

Çözgü ve atkı sıklığı 1 cm² alanı büyüten ve lüp adı verilen büyüteçle kolay bir şekilde bulunur. Bu işlem yapılırken lupun dikdörtgen kenarları kumaşın atkı ve çözgü yönüne paralel konur ve örgü üzerinden 1 cm uzunluğundaki bölgeye giren iplikler sayılır. Eğer örgü, ipliklerin sayılmasına güçleştirecek kadar karışıksa o zaman kumaşın uygun kenarı bir cetvel üzerine paralel konularak cımbızla veya büyüteçle iplikler kumaş kenarındaki saçak kısmından da sayılabilir. 

7-) Kumaş dokutulacaksa: üretim için gerekli iplik miktarını bulabilmek için çözgü ve atkı ipliklerinin kısalma yüzdelerinin bulunması 

Gerek atkıda gerekse çözgüde iplikler kesişme yapabilmek için kıvrım alırlar ve bu nedenle kumaş tezgahtan çıkarılınca hem enden, hem de boydan çeker. Apre işlemleri sonucu bu çekme değerleri daha fazla olur ve mamul kumaşta iplikler biraz daha kıvrım alarak kısalırlar. 

8-) Kumaşın örgüsünün, tahar ve armürünün belirlenmesi ve çizilmesi 

Kumaş örgüsü tespit edilirken iplikler ya çözgüden ya da atkıdan sökülerek ipliklerin altta veya üstte olma durumlarına dikkat edilir. Her iki halde de başlangıç noktası belirlenmesi gerekir. Başlangıç noktasının tespitinde ya bir efekt ipliği seçilir ya da saçak yapılan ipliklerden belirli bir miktarı kesilerek başlangıç noktası oluşturulur. Atkı ve çözgüden sökerek örgü hareketlerinin tespitinde değişmeyen tek kural, çözgü iplerinin üstte olduğu durumlarda desen kağıdına işaretleme yapılmasıdır ve dolu olarak ifade edilir. Atkı ipliklerinin çözgü ipliklerinin üstünde olduğu durumlarda desen kağıdına işaretleme yapılmaz ve boş olarak ifade edilir. 

- Çözgü ipliğinin sökülmesi: Çözgü sıklığı fazla olan kumaşlarda ve çözgü renk raporunun küçük olduğu durumlarda çözgü ipliğinin sökülmesi tercih edilir. 

- Atkı ipliğinin sökülmesi: Kumaşta atkı sıklığı çözgü sıklığından fazla ise ve kumaşın atkı yönünde örgü yolları bulunuyorsa atkı ipliğinin sökülmesi tercih edilir. 

Kumaşın örgüsünün tespiti lup ile yapılacağı gibi kumaş ele yerleştirilerek çıplak göz ile de yapılabilir. Kumaşın örgüsü sökülerek bulunurken örgü raporunun doğrulanması için en az iki rapor olacak şekilde iplikler sökülerek desen kağıdına işaretlenmelidir. Örgü raporu tespit edildikten sonra örgünün tahar ve armür planları çizilir. 

Tahar planı, dokunacak örgünün raporu esas alınarak çizilir. Tahar planı çiziminde temel kural örgü raporundaki aynı hareketi (aynı bağlantı şekli) yapan çözgülerin belirlenmesi ve bu çözgülerin aynı çerçeveye ait olduğunun gösterilmesidir. Armür planı, dokunacak olan örgünün raporu ve tahar planı esas alınarak çizilir. Örgü raporunu oluşturan farklı çözgü hareketleri belirlenip bir araya getirilir.

9-) Çözgü ve Atkı ağırlıklarının bulunması 

Bir metre kumaşta bulunan çözgü ve atkı ipliklerinin ağırlığının hesaplanmasıdır. Çözgü ve atkı ağırlığı hesaplanırken iplik numarasının numara metrik cinsinden değeri kullanılır. Atkı ağırlığı hesaplanırken tarak eni metre cinsinden alınır. 

10-) Kumaş Ağırlığının hesaplanması 

Kumaş ağırlığı ham kumaş ve mamul kumaş için aynı şekilde yapılır. Kumaş ağırlığı hesaplanan atkı ve çözgü iplik ağırlıklarının toplanmasıyla elde edilir. 

- Ham kumaş ağırlığının bulunması: Ham kumaş ağırlığı için çözgü ağırlığı hesaplanırken ham boydan çekme yüzdesi, atkı ağırlığı hesaplanırken ham kumaş atkı sıklığı, metrekare ağırlık hesaplanırken ham kumaş eni kullanılır. Mamul kumaş ağırlığı hesaplamasıyla aynıdır. 

- Mamul kumaş ağırlığının bulunması: 1 m/tul kumaşın atkı ve çözgü ağırlığı toplanarak mamul kumaş ağırlığı bulunur. 

» Kumaş Analizine Yönelik Ayrıntılı ve Teknik Bilgiler 

» Örme Kumaş Analizi, Örgü Kumaş Analizi İşlem Basamakları