Harman Hallaç Sistemi, Harman Hallaç Makineleri

Harman hallaç makinesi. 

Harman hallaç dairesi (Alm. Putzerei, Fr. salle de battage, İng. blowroom), iplik işletmelerinde, ham maddenin açma, temizleme ve karıştırma işlemlerinin yapıldığı makine grubudur. Harman hallaç, birbirine bağlı makinelerden oluşan bir sistemi içermektedir. Sistem görevine çırçırlanmış preslenmiş balyaları çalışarak başlar. Hazırlanan harman reçetesi gereği pamuk balyaları daireye alındıktan sonra dairenin klima şartlarında bir gün bekletilir. Harman reçetesi hazırlanırken aynı yöre pamuklarından oluşan partilerin belirli bir oran dahilinde karıştırılarak aynı zamanda bitmesi hedeflenir. Böylece o parti ipliğin birinci metresinden sonuncu kilometresine kadar elyaf özelliklerinin her yerde aynı kalması sağlanmış olur. Pamuk yetiştiren ülkeler arasında önemli bir yeri olan ülkemizde pamuk hasadı elle yapılmakta ve çırçırlama işlemi sırasında da genellikle Roller Gin metodu kullanılmaktadır, İplikhanede çalışacak pamuğun yabancı maddelerden temizlenmiş olması tüm işletmecilerin ortak dileğidir. Harman hallaç dairesi aşağıdaki görevleri yerine getirir: 

- Lif topaklarının açılması, 

- Çepel ve çiğit kırığı gibi yabancı maddelerin pamuktan temizlenmesi, 

- Hammadde kütlelerinin homojenleştirilmesi ve karıştırılması, 

- Tozlardan arındırılması, 

Harman hallaç bu görevleri yerine getirirken liflerin en az derecede zedelenmesi gerektiği ve temizlenmenin yüksek çalışma hızlarında gerçekleşeceği göz önünde bulundurulmalıdır. Harman hallaç dairesinde temizleme derecesini etkileyen parametreler şöyle sıralanabilir: 

1-) Hammaddenin etkisi 

- Hammadde içindeki yabancı madde miktarı, 

- Hammaddenin temizlenme işlemine karşı göstereceği direnç. 

2-) Makinenin etkisi 

- Makinenin temizleme etkinliği, 

- Makinenin saatte temizleyeceği hammadde miktarı, yani kapasitesi, 

3-) Tesisin etkisi 

- Temizleme işlemi sırasındaki hammaddeyi açma kademeleri. 

4-) Klimanın etkisi 

- Hammaddenin harman hallaçta çalışması sırasında sahip olduğu rutubet. 

İplikhanelerde çalışan pamuk bugün için eskiye göre daha değişik görüntüler arz etmektedir. Özellikle temiz pamuğa karşı olan talep arttıkça ve kalite sıralamasında çok temiz pamuğa prim tanındıkça, çırçır tesislerinde kullanılan testere dişli temizleme sistemlerinin (cleaner) pasaj sayısının arttırılması sonucu pamuktaki yabancı maddeler çok belirgin şekilde azalmıştır. Fakat bu arada kırılarak veya ezilerek çok ufalanmış ve pamuğun içinde kalmış olan yabancı maddelerin ayıklanması çok daha zorlaşmıştır. 

AÇMA VE TEMİZLEME: 

Lif topaklarının açılması ve içindeki yabancı maddelerin temizlenmesi sırasında özellikle iki prensip kullanılmaktadır. Bunlardan serbest haldeki pamuk kütlesine vurma prensibine göre çalışan makinelerde büyük lif topaklarının açılması ve büyük/ağır yabancı maddelerin temizlenmesi hedeflenmektedir. Lifi tutarak vurma prensibine göre çalışan makinelerin ilk açma ve temizleme kademesi olarak yerleştirilmesi halinde liflerde büyük oranda zedelenme tehlikesini beraberinde getirmektedir. 

SERBEST HALDE VURMA: 

Bu prensibe göre çalışan temizleyicilerde pamuk topaklarına vurucu kollar veya pimler vasıtasıyla serbest haldeyken vurulur. İvme ve atalet kuvvetlerinin dönüşümlü etkileri sonucu lif topakları açılmaya başlar. Yabancı maddelerin temizlenmesi hem elyafa göre daha ağır olmaları ve hem de ızgaralar üzerinde gerçekleşen savurma kuvvetiyle gerçekleşir. Harman hallaç sistemindeki müteakip gelişmeleri etkileyecek faktörler şu şekilde sıralanabilir: 

-Açma ve temizleme etkinliğinin arttırılması vurucuların artırılmasıyla değil, vurucu organların daha randımanlı çalışmasıyla sağlanmalıdır. 

- Harman hallaç sistemi kısaltılmalıdır. 

- Çalışma sırasında lifler zedelenmemelidir, 

- Metallerin ayrılması ve yangın alarm sistemleri vasıtasıyla işletme emniyeti arttırılmalıdır. 

- Makine yerleşim alanı ve enerji ihtiyacı en aza indirilmelidir. 

- Toz ve kir merkezi olarak emilmelidir. 

- Havanın temizlenerek yeniden işletmeye verilmesi merkezi olmalıdır, 

- Makinelerdeki ayar değişiklikleri kolayca gerçekleşmelidir, 

- Çeşitli hammadde tiplerine kolayca uyum sağlayabilmelidir. 

KARIŞTIRMA: 

İplik, imal edildiği hammaddenin bütün önemli özelliklerini eşit oranlarda bünyesinde bulundurmalıdır. Bu hedefe ulaşabilmenin temel şartı ise esaslı ve aynı oranlardaki liflerin karışımıdır. Aksi takdirde ipliğin kütlesel düzgünlüğünün ve mekaniksel özelliklerinin yanında boyanabilme kabiliyeti ve karışım kalitesi de etkilenmektedir. Lif özellikleri balyalar arasında olduğu gibi bir balya içinde de farklılıklar gösterir. Bu sebepten harmanda kullanılan belirli sayıdaki balyadan küçük miktarlar alarak karıştırmak lazımdır. Harmanda kullanılacak balya sayısını tespbit ederken dikkat edilmesi gereken husus, karışım kesitindeki lif özelliklerinin aynı oranda kalmasıdır. Balyalardan yolunup makineye verilen lif kümeleri ne kadar küçükse, karışım kesitinde aynı lif özelliklerine rastlama yüzdesi o nispette yüksek olur. Pamuk iplikhanesinde değişik hammaddelerin belirli oranlar dahilinde karıştırılarak çalışılmasıyla sıkça karşılaşılmaktadır (örnek: %55 pamuk + %45 polyester). Bu tip karışımlar hem belirli kullanım özelliklerini elde etmek ve hem de ürün maliyetini düşürmek amacıyla yapılır. 

Karıştırmanın amaçları aşağıdaki gibi özetlenebilir: 

- Aynı bölgenin değişik balyaları arasındaki elyaf özelliği farklılıklarını en aza indirmek. 

- Belirli bir oran dahilinde katılan penye telefi veya diğer faydalı telefleri, kullanılan temiz pamuk ile iyice karıştırabilmek. 

- Mamul ürünün özelliklerini etkileyebilmek. 

- Ürün maliyetlerini azaltmak. 

KARIŞTIRMADA GENEL KAVRAMLAR: 

Karışım oranı: Farklı materyal komponentlerinin yüzde (%) cinsinden kütlesel oranıdır. Burada komponentlerin sahip oldukları rutubetler de gözönünde bulundurulmalıdır.

Parti boyunca liflerin dağılımı: Karışım oranı tüm parti boyunca sabit tutulmak zorundadır. Aksi takdirde karışımda olabilecek dalgalanmalar dokuma veya örme kumaş üzerinde uzun dalga boylu çizgiler veya bandlar şeklinde görülür. 

Liflerin kesitteki dağılımı: Liflerin kesitteki dağılımından kasıt, hazırlama dairesindeki band veya ipliğin kesitinde olan lif dağılımıdır. 

Karışım: Belli kütlesel oranlarda yeni materyal elde edilmesine karışım denir. Karışım elde etmenin aşağıdaki gibi değişik metodları vardır: 

- Karıştırılacak hammadde komponentlerinin kasalı besleyiciye elle konulmasıyla, 

- Otomatik balya açıcı sistemi vasıtasıyla, 

- Tartım terazili besleyiciler vasıtasıyla, 

- Cer makineleri vasıtasıyla. 

Harmanlama: Hammaddenin iyice karıştırılmasıyla mamul üründe homojen lif dağılımı sağlanmış olur. Harmanlama çeşitli makine pasajlarında gerçekleşir. 

Karıştırma faktörleri: 

Dublaj: Karıştırılacak olan materyal komponentleri (aynı veya farklı ham madde) önce lif topraklarının karıştırılması ve sonra da penye veya karde kalitesine göre vatkaların ve bantların üst üste veya yanyana sevki ile birbiriyle karıştırılır. Böylece kesitteki lif karışımı sağlanmış olur. Sadece dublaj etkisiyle homojen bir harmanlama sağlanamaz. 

Çekim: Dublajın yanında, materyale uygulanan, kesitte homojen bir elyaf dağılımının sağlanabilmesi için en önemli faktördür. 

Balya karışımı 

Harman reçetesine göre açılacak balya adedi ya balyaların konulacağı alanın büyüklüğüne göre veya karışımın homojenliğini garanti edecek balya miktarına göre tespit edilir. Harmana konulacak balya adedi ne kadar az ise bu balyaların tespit edilmesinde o kadar hassas davranılmalıdır. Bu tespit sonucu karışımın temel kalite nitelikleri belirlenmiş olur.