Kir ve Su İticilik Özelliği Sağlayan Apre

Kir iticilik apresi 

Kir, leke tutmazlık apresi (Alm. Fleckenbeständigkeitausrüstung, Fr. apprêt antitaches, İng. stain repellent finishing), tekstil malzemesinin dışarıdan gelebilecek boya, yağ, toz, sıvı benzeri maddelerle kirlenmesine karşı dirençli olması için yapılan bitim işleminde denir. 

Kir ve Sıvı İticilik Özelliği Veren Apre Maddeleri ve Özellikleri 

Günümüz tekstil işlemlerinde kullanım kolaylığı sağlamak ve bakımı kolay mamuller elde edebilmek için gelişmeler sağlanmıştır. Bu doğrultuda tekstil mamullerinin kulanım yerine, kalitesine ve müşteriye değişik moda kumaşlar sunabilmek amacıyla çeşitli kumaş özellikleri elde edilmiştir. Kir iticilik özelliği veren apre işlemleri masa örtüsü, ev tekstilleri, branda, spor giysilerinde tekstil mamulünün kullanım özelliğini geliştirmek ve kullanıcıya bakım kolaylığı sağlaması açısından oldukça tercih edilen bir apre işlemidir. Kir iticilik apre uygulaması leke tutmazlık veya leke iticilik apresi olarak da bilinir. Bu apre işlemi kolay bakım apresinin uygulaması olup tekstil mamullerine daha zor kirlenme, kirin kolay uzaklaştırılması gibi özellikleri kapsar. Kir iticilik apre uygulaması tekstil mamullerinin yağlı kirleri tutma özelliğini engellemeye yarayan ve daha sonraki temizleme işlemini kolaylaştıran tüm apre işlem çeşitleri için kullanılan bir deyimdir. 

Tekstil Mamullerinin Kirlenmesi 

Tekstil mamullerinin pürüzlü yüzeyine kirler mekanik olarak bağlanır. Sonra liflerin içerisine difüze olarak fiziksel kuvvetlerle bağlanır. Kirlenme kimyasal bir birleşmenin sonucu değildir. Genel olarak tekstil mamullerinin kirlenmesi aşağıdaki koşullarda daha fazla olmaktadır: Yüzey düzgünlüğü ne kadar az ise, ipliğin bükümü ne kadar az ise, kumaşın dokusu ne kadar az ise, liflerin inceliği ne kadar az ise, lifler ne kadar hidrofil ve lipofil ise, statik elektriklenme ne kadar fazla ise. 

Kirlerin yapısı ve türleri: Kirleri genel olarak üç grupta inceleyebiliriz. 

Kuru kirler: Pigment hâlinde katı ve kuru maddelerdir. Kuru kirlerin esası mineral ve bitkisel tozlardan ileri gelmektedir Bu kirlere örnek olarak toprak, metal tozları, kül, is ve diğer küçük parçacıklar hâlindeki kalıntıları sayabiliriz. Bunlar liflere moleküler arasındaki kuvvetlerle bağlanabilir. 

Yaş kirler: Bu kirler kahve, mürekkep, kan, ter ve ter artıkları gibi suda çözünebilen kirlerdir. Yaş kirler daha çok hidrofil özelliğe sahip kumaşların kirlenmesine neden olur. 

Yağ kiri: Bu kirler suda çözünmeyen ancak organik solventler içerisinde çözülebilen maddelerdir. Bunlara örnek olarak yağlar, reçineler, yağlı boya, dudak rujları gibi maddeleri sayabiliriz. 

Su iticilik apresi 

Kir ve Sıvı İticilik Özelliği Veren Apre Maddeler ve Özellikleri 

Kir itici apre işlemi floro karbon reçine emülsiyonu yapısındaki maddelerle yapılmaktadır. Maddenin hidrofob yapısından dolayı kir itici aprenin yanında su iticilik ve yağ iticilik özelliği de kumaşa kazandırılır. Apre maddesi ile kumaş üzerinde çok ince hidrofob bir zar oluşturulur. İşlem sonucunda kumaşın gözenekleri kapanmadığı için deri solunumu ve ter nakli olumsuz şekilde etkilenmez. Kullanılan apre maddesine konsantrasyonuna göre kir itici aprenin yıkamaya ve kuru temizleme işlemlerine dayanıklılığı ayarlanabilir. Aprenin kullanım esnasındaki dayanıklılığı tekstil mamulünün kullanılacağı yere göre veya kalitesine göre yapılan işlemler sonucunda belirlenir. Kir itici apre uygulamasında kullanılacak apre maddesinin dayanıklılığı üretici firmalar tarafından değişik konsantrasyonlarda hazırlanarak işletmelere sunulur. Üretici firmalar apre maddesinin kullanılacağı miktarları işlem adımlarını işletmeye tavsiye olarak bildiririr. Ancak işletmeler kendi çalışma şartlarına göre işlem adımlarını kullanacağı apre madde miktarlarını yeniden oluşturabilirler. Kir itici apre uygulaması boyalı mamullere yapılacaksa numune olarak yapılan çalışmalarda mutlaka renk kontrolü yapılmalıdır. Piyasada değişik firmalar tarafından üretilen apre maddeleri bulunmaktadır. Kullanacak maddenin apre uygulanan kumaşa etkileri kesinlikle bilinmelidir. İşlem sonunda kumaşın tuşesindeki ve renginde oluşabilecek farklılıklar olumsuz yönde olmamalıdır. Örneğin boyanmış veya basılmış tekstil mamullerinin yıkama, sürtme haslığına ve nüansına olumsuz etkisi olmamalıdır. 

Kir ve Sıvı İticilik Özelliği Veren Aprenin Uygulanması 

Kir iticilik özelliği veren apre uygulaması işlem koşulları lif çeşidine göre faklılıklar gösterir. İşlem koşulları daha önce anlatıldığı gibi kimyasal madde üretici firmaların kendi laboratuvar şartlarında belirledikleri koşullarda işletmelere tavsiye olarak sunulur. Bazı üretici firmalar her lif çeşidi için değişik apre maddeleri bulundururken bazı firmalarda bütün lif çeşitlerine uygun tek bir apre maddesi bulundurur. Apre maddesinin tedarik edileceği firma ürünlerinin işlem koşullarını işletmeye bildirir. Kir iticilik apre uygulaması günümüzde daha fazla polyester, poliamid, pamuk, viskon, polyester/ viskon ve polyester/ pamuk karışımı liflere uygulanmaktadır. Kir iticilik apre emdirme yöntemi ile yapılan uygulamalarında elde edilen sonuçlar oldukça iyi olduğu için bu yöntem tercih edilir. Çektirme yönteminde elde edilen sonuçlar kumaş üzerinde emdirme yöntemi kadar etkili ve homojen değildir. Kullanılan su miktarının fazla olması ve zamanın uzun olması çektirme yönteminin avantajıdır. Emdirme yöntemine kir iticilik apre uygulamasının yapılması tekstil mamulünün fulardan geçirilmesi ve daha sonra kumaş üzerindeki apre maddesinin fikse edilmesi şeklinde yapılır. İşlem başlamadan önce apre maddesi düzgün bir şekilde çözündürülür. Suda kolayca çözünen apre maddelerin tercih edilmesi önemlidir. pH ayarı reçetede istenen şekilde ayarlanır. Belirtilen işlem koşullarına makinenin ayarları yapılarak işlem gerçekleştirilir. Kir iticilik apre uygulaması yapılmış kumaş, zor kirleri bünyesine almadığından bu tür kirler kolayca uzaklaştırılabilir. Kumaş üzerinden çıkarılması zor kir olarak bilinen kahve lekesi kumaş üzerinden çabuk bir biçimde uzaklaştırılabilir. Bu durum gerek evlerimizde gerekse de lokanta benzeri yerler için tekstil mamullerine bakımın ne kadar kolay olduğu görülmektedir.