Haspel Nedir, Haspel Boyama Makinesi

Haspel boyama makinesi çalışma prensibi. 

Haspel ya da çıkrıklı tekne (Alm. Haspelkufe, Fr. tourniquet de teinture, İng. winch beck), içinde işlem çözeltisinin bulunduğu bir tekne ve bu teknenin üzerinde kumaşın taşınmasını, hareketini sağlayan çıkrıktan oluşan, dokuma ve özellikle örme kumaşların halat halinde terbiyesinde kullanılan makineye denir. 

Haspel makinesi bir tekneden oluşur ve bu tekne boya banyosunu içerir, üst kısmına kumaşın taşınması için bir çıkrık monte edilmiştir. Kumaş başından ve sonundan birbirine dikilir ve çıkrık yardımıyla açık en veya halat halinde uzun süre boya banyosu içerisinden geçirilir. Çıkrığın büyüklüğüne göre birkaç kumaş yan yana boyanabilir. Haspel, özellikle örgü ve tufting ürünlerin ve aynı zamanda jigger makinesinde açık en halinde gergin bir durumda boya banyosundan geçirilirken hasar görme riski yüksek olan pamuklu kumaşların boyanmasında çok kullanılır. Yüksek sıcaklık (HT) haspellerinde 130 - 140 °C sıcaklıkta çalışmak mümkündür. Bu işlemde haspel buhar tankı olarak tasarlanmıştır 

HT Haspel kumaş boyama makineleri çektirme yöntemi ile kesikli (diskontinü) olarak çalışan makinelerdir. HT Haspel kumaş boyama makineleri çektirme yöntemi ile kesikli (diskontinü) olarak çalışan, yüksek sıcaklık (140 °C) ve basınç (4-5 bar) altında açık en veya halat şeklinde örme ve dokuma kumaş boyayan makinelerdir. Sentetik veya sentetik karışımlı kumaşların boyanmasında kullanılır, atmosferik ortamda da çalışabilir. Genellikle materyalin hareketli, banyonun sabit olduğu makinelerdir. Kırışıklık tehlikesi olan kumaşların boyanması sakıncalıdır. 1:10-1:30 gibi yüksek banyo oranlarında çalışmaları sebebiyle boyama maliyeti yüksektir. HT Haspel boyama makinesi yuvarlak yapıdadır. Banyonun bulunduğu bir tekne, tekne üzerinde kumaşın devrini sağlayan hareketli bir çıkrık (haspel) ve taşıyıcı bir silindirden oluşur. Kumaş sonsuz halat şeklinde, dönen çıkrık yardımıyla banyo içinden geçirilir. Bu dönen çıkrık yardımıyla banyo içinde katlanarak yığılan kumaş, banyo içinde uzun süre kalır. HT haspellerde sentetik ve sentetik karışımlı kumaşların boyanması için oval çıkrık kullanılır. Tekne derinliği az ve en fazladır. Günümüzde HT haspel boyama makinesinin yerini jet ve over-flow makineleri almıştır. 

Haspel Makinesinin Kısımları 

HT haspel boyama makinesi 6 kısımda incelenebilir. Kumaşı döndüren çıkrık (haspel) ve taşıyıcı silindir, Sıcaklık değiştirici (Eşanjör), Boyama teknesi, Sirkülasyon pompası, Filtre, Boyar madde ve kimyasal madde hazırlama ve ilave tankı, Kumaş yükleme ve boşaltma aparatı. 

Kumaşı Döndüren Çıkrık (Haspel) ve Taşıyıcı Silindir 

Kumaşın makine içinde hareketini sağlayan, sentetk ve sentetik karışımlı kumaşların boyanması için oval şekilde olan kısma çıkrık adı verilir. Kumaşı 50-80 metre/dakika hızla döndürebilir. Taşıyıcı silindir kumaşı çıkrığa ileten ve yön veren kısımdır. 

Sıcaklık Değiştirici (Eşanjör) 

Sirküle eden flottenin hızlı ısıtma ve soğutulmasını sağlar. Makinenin yanında ve yatay durumda bulunur. İçinde 2 bölme vardır. Flotte ve buhar ayrı olarak geçmektedir. Birbirine indirek olarak temas eder. Isıtma hızı buhar ile suyun temas ettiği yüzeyin büyüklüğüne ve buharın sıcaklığına göre değişir. 

Boyama Teknesi 

Çıkrık tarafından döndürülen kumaşın katlanarak yığıldığı ve boyama zamanının çoğunu geçirdiği kısımdır. Paslanmaz çelikten yapılır. Boyama teknesinin derinliği sentetik ve sentetik karışımlı kumaşlar için az, geniş enlidir. Bunun nedeni kırışıklık riskinin daha az olmasını sağlamaktır. Ayrıca abrajlı boyamada engellenebilmektedir. 

Sirkülasyon Pompası 

HT haspel boyama makinelerinin çoğunda flottede hareket ettirilmektedir. Flottenin devirdaimini sağlayan kısım sirkülasyon pompasıdır. Sirkülasyon pompası makinenin yanında bulunur. 

Filtre 

Sirküle eden flottenin etkin filtrasyonu büyük, yüzey alanlı bir sepet tipi filtre ile sağlanır. Bu kısım, kumaştan dökülen tüy ve elyafın işlem sırasında etkili bir biçimde toplanmasını temin eder. 

Açık en haspel makinesi. 

Boyar madde ve Kimyasal Madde Hazırlama ve İlave Tankı 

İlave tankı boyar madde ve diğer kimyasalların makine ve hazırlama tankı içine dozajı için kullanılır. Tankın içinde indirek ısıtma sistemi ile flotteye ilave edilecek maddeler ısıtılır ve mikser yardımı ile karıştırılarak makineye pompalanır. Boyar madde ve kimyasal maddeler boyama laboratuvarlarında hazırlanıp bilgisayar sistemi ve dozaj pompaları yardımıyla da makinelere ilave yapılabilir. 

Kumaş Yükleme Boşaltma Aparatı 

Kumaşın makineye girişinde ve çıkışında hareket ve yön veren kısımdır. 

İşlem Süresince Gerekli Kontrollerin Yapılması 

Ön işlemler, boyama işlemi ve ard işlemler sırasında yapılması gereken kontroller boyamanın düzgün yapılmasını sağlar. Bu kontrollerin yapılması hatalardan oluşacak zaman ve maliyet kaybını otadan kaldırır. Aynı zamanda emniyetli çalışmayı sağlar. İşlemler süresince yapılacak kontroller: 

pH kontrolü: Boyama, boya kasarı ve nötralizasyon işlemleri sırasında yapılan kontrollerdir. Kontrol pH kağıdı ile yapılır. Boyar madde ile kumaş arasındaki reaksiyonun gerçekleşmesi için bu kontrolün yapılması gerekir. 

Isı kontrolü: Tüm işlem safhalarında ısı kontrolü yapılır. Flotte içinden ilave tankına bir miktar flotte alınır ve termometre ile ölçülür. Boyar maddenin materyale çekişine sıcaklık etkisi büyüktür, bu nedenle uygun boyama sıcaklığının kontrol edilmesi gerekir. 

Renk kontrolü: Boyama sonrası ve ard işlemler sonrası olmak üzere 2 defa renk kontrolü yapılır. Kumaştan küçük bir parça kesilir, istenilen renk ile karşılaştırılır. 

Flotte kontrolü: Makinedeki flotte oranının istenilen seviyede tutulması için yapılan kontroldür. Makinenin yanındaki ölçme skalası ile belirlenir. 

Basınç kontrolü: Yüksek basınç ve basınç altında çalışan boyama makinelerinin tümünde bu kontrol yapılmamalıdır. Basınç kontrolü makine üzerindeki manometre ile yapılır.